جزیره هرمز: صدفی سرخ‌رنگ در خلیج همیشه فارس

هرمز، یاقوتی گران‌بها بر سینه خلیج فارس است؛ جزیره‌ای فرازمینی که در آن آبی دریا و سرخی خاک در هم می‌آمیزند و تصاویری ماورایی می‌آفرینند. دریای آرام و سواحل دلفریبش، کوه‌های رنگی و دره‌های چموشش، شب‌های پرستاره و غروب‌های اصیلش، همه و همه از هرمز جزیره‌ای باورنکردنی ساخته‌اند. جزیره‌ای که آنقدر جاذبه های زمینی شگفت دارد که آن را بهشت زمین‌شناسان لقب داده‌اند. از روی نقشه که به هرمز نگاه می‌کنید، شکل یک صدف است و جالب آن‌که به تنها جزیره خوراکی ایران هم مشهور است. 

سرزمین خاک‌های رنگارنگ

خود جزیره هرمز یک جاذبه گردشگری است و لازم نیست برای پیدا کردن جاهای دیدنی‌اش به خودتان زحمت دهید. در همان مسیر قشم به سمت هرمز، کوه‌هایی به رنگ زرد، سفید و قرمز خودنمایی می‌کند و هرچه به جزیره نزدیک‌تر می‌شوید، دامنه تنوع این رنگ‌ها گسترده‌تر می‌شود؛ تا جایی که اوج این تنوع رنگ را در دره رنگین کمان به چشم خواهید دید. جایی که با برداشتن مشتی خاک می‌توانید تنوعی بالغ بر ۲۵ تا ۱۰۰ رنگ مختلف را در میان دستان‌تان حس کنید. از صورتی و بنفش و قرمز گرفته تا قهوه‌ای و کرم و گلبهی.

جزیره هرمز

چرا خاک جزیره هرمز سرخ است؟

وجود مواد معدنی و کانی‌های خاص در خاک جزیره سبب سرخ بودن خاک آن شده‌اند. معدن خاک سرخ هرمز بعد از اسپانیا بیشترین خلوص این کانی را در جهان دارد و دارای مصارف صنعتی، آرایشی و خوراکی است.

 

تاریخچه جزیره هرمز

از نظر زمین‌شناسی عمر جزیره هرمز را تا حدود ۶۰ میلیون سال نیز تخمین زده‌اند. طبقات رسوبی و آتشفشانی سطح جزیره، هرمز را به عنوان یک معجزه زمین‌شناسی به جهانیان شناسانده. طبقات نمکی به صورت تپه‌هایی قسمت اعظم جزیره را پوشانده‌ و لقب گنبد نمکی خلیج فارس را برای هرمز رقم زده‌اند. از نظر تاریخ و انسان‌شناسی نیز هرمز سرگذشت جالبی دارد. ۷۰۰ سال پیش، مغولان به شهری در دهانه رود میناب حمله کردند که امروزه آن را با نام هرمزِ کهن می‌شناسیم. اهالی این شهر نخست به قشم و سپس به جزیره‌ای در دهانه خلیج فارس گریختند. آنها شهر کوچکی بنا کردند و نامش را به یاد سرزمین اولیه خود هرمز گذاشتند.

هنگامی که شاه اسماعیل، از دو سو درگیر جنگ با ازبک‌ها و عثمانی بود، آلفونسو د آلبوکرک -سردار پرتغالی- با شش رزم‌ناو و نزدیک به ۵۰۰ دریانورد، هرمز را فتح کرد. آن زمان ایران هنوز نیروی دریایی قدرتمندی نداشت؛ بنابراین جزیره‌های خلیج فارس یکی پس از دیگری فتح شدند و با عقد معاهده میان شاه صفوی با پرتغالی‌ها، سلطان جزیره ناچار به فرمان‌بری از بیگانگان شد.

پس از فتح جزیره در سال ۹۱۳ خورشیدی، استحکامات و قلعه‌های بزرگ پرتغالی‌ها در گمبرون (بندرعباس فعلی)، هرمز و سایر جزیره‌های خلیج ساخته شدند و سلطه پرتغال بر خلیج فارس که یکی از سه شاهراه بازرگانی دریایی جهان به شمار می‌رفت کامل شد؛ اما ساکنان جزیره آرام نماندند و بارها سر به شورش برداشتند تا سرانجام ۱۱۸ سال بعد هنگام اوج قدرت شاه عباس صفوی، امام قلی خان حاکم فارس با حمایت انگلستان گمبرون و هرمز را باز پس گرفت.

چشم انداز زیبای جزیره هرمز

کوه‌های خوراکی هرمز

در هرمز جنس تپه ها اغلب از نمک خوراکی است که به آن ها کوه‌های خوراکی هم می‌گویند. در بین آن‌ها کوه سرخی وجود دارد که خاکش خوراکی است و «گِلَک» نامیده می‌شود و محلی‌های آنجا از آن به عنوان ادویه در طبخ غذا و تهیه ترشی و مربا استفاده می‌کنند.

کوه‌های خوراکی هرمز

غذاهای محلی جزیره هرمز

اگر به هرمز رفتید، حتما از اهالی آنجا سراغ نان‌های محلی نظیر تموشی و بالاتابه را بگیرید که از خوراکی‌های صبحانه در هرمز هستند. قلیه ماهی هم از غذاهای پرطرفدار آنجاست که می توانید آن را با ماهی‌ای که خودتان صید کردید میل کنید. انواع غذا‌های دریایی نظیر ماهی و میگو،‌ خرچنگ و صدف، کلمبا و پودینی در جزیره هرمز یافت می‌شود. خوردن این غذاها به ویژه در هرمز که این آبزیان تازه هستند و ادویه‌های جنوبی و ویژه جزیره هم طعم دیگری به آن‌ها می‌دهند، تجربه منحصربه‌فردی است.

قلیه ماهی

 

بازار جزیره هرمز

در ابتدای ورودی قلعه پرتغالی‌ها، بازار‌چه سنتی جزیره هرمز قرار دارد که بانوان هنرمند هرمز با هنرنمایی هر چه تمام‌تر از آنچه که دریا به آن‌ها هدیه داده، دست‌سازه‌هایی درست کرده‌اند دلربا و چشم‌نواز از مروارید و صدف. زیورآلات دست‌ساز از صدف و سنگ‌ها، لباس‌های سنتی و شلوار‌هایی رنگارنگ، نقاب‌ها و پارچه‌های سوزن‌دوزی شده تنها بخشی از صنایع دستی خاصی است که در هرمز پیدا می‌شود.

البته در کنار این‌ها چیزی که بیشتر از همه توجه گردشگران را به خود جلب می‌کند، خاک‌های رنگی هرمز در شیشه‌هاست. این‌ شیشه‌ها در عین زیبایی، موجب آسیب رساندن به محیط زیست و تشویق مردم بومی به برداشت خاک‌ها می‌شود. بهتر است به جای خرید خاک در شیشه، چیزهایی را به یادگار بیاورید که ساخته دست انسان باشد و به طبیعت آسیبی نرساند.

تفریحات جزیره هرمز

قایق سواری: قایق‌سواری از جذاب‌ترین تفریحات در هر جزیره‌ای است. با کرایه ساعتی یکی از قایق موتوری‌ها در اسکله این فرصت را دارید که دور‌‌تا‌‌دور جزیره را بگردید و از منظر متفاوتی به ساحل و جزیره نگاه کنید.

غواصی: مدرسه غواصی هرمز در دو سطح مبتدی و پیشرفته کلاس غواصی برگزار می‌کند و علاقه‌مندان به‌ صورت تفریحی و یا در قالب تورهای غواصی می‌توانند زیبایی‌های زیر آب را تماشا کنند.

دوچرخه سواری: می توانید جنب قلعه پرتغالی‌ها، دوچرخه کرایه کنید و دور تا دور جزیره گشتی جانانه داشته باشید.

پرنده نگری: عقاب ماهیگیر و پرندگان بومی در این جزیره زیاد به چشم می‌خورند و پرنده‌های مهاجری مانند مرغان ماهی‌خوار یا کاکایی، سلیم، باکلان، حواصیل، آبچلیک و پرستوی دریایی نیز در سفر طولانی خود مدتی را نیز در جنگل‌های مانگرو در شمال جزیره به سر می‌برند.

نقش حنا: زیباترین یادگار جزیره هرمز برای دختران و زنان نقش حنایی است که دختران جزیره به صورت بداهه آن را روی پوست شما می‌کشند. این نقوش تا حدود دو هفته باقی می‌مانند.

نقش حنا

دیدنی‌های هرمز

غار مراقبه هرمز ، دره سکوت و الهه نمک فیروزه‌ای

دره سکوت یکی از مکان‌های مشهوری است که بخشی از جاذبه‌های نمکی هرمز را در دل خود دارد. الهه فیروزه‌‌ای یک گنبد نمکی‌ست که با آب باران صیقل خورده و به زیبایی سر برافراشته است. در کف دره نیز، رودخانه فصلی نمکی با رنگ‌های طلایی و نارنجی جریان دارد. برای هیجان بیشتر می‌توانید سری هم به غار مراقبه بزنید که البته پیمودن آن به احتیاط و تجهیزات نیاز دارد.

 

غار مراقبه

دره مجسمه ها ، ماجراجویی میان اشکال 

عدر جزیره هرمز دره‌ای وجود دارد که به دره مجسمه‌ها مشهور است. برای گردشگرانی که ذهنی آزاد و تخیلی قوی دارند، گشت‌وگذار در میان تندیس‌های خیال انگیز و توهم‌زا، یک ماجراجویی تمام عیار است. به ویژه آن که پایان دره به پرتگاهی با ارتفاع ۴۰ متری ختم می‌شود و در نمای رو به رو تا چشم کار می‌کند آبیِ دریاست.

 

دره مجسمه

کوه برفی، نمک‌هایی به شکل برف

در مسیر حرکت از دره رنگین‌کمان به دره مجسمه‌ها، کوهی را خواهید دید که با تمامی کوه‌های دیگری که در کنار آ‌نها قرار گرفته متفاوت است. کوه‌های دیگر از خاک‌های رنگی جزیره شکل گرفته‌اند، اما این کوه زیبا یکپارچه از نمک تشکیل شده است و به‌خاطر ساختار بلور‌ها و سنگ‌های نمک، اینگونه به‌نظر می‌رسد که تمامی سطح این کوه از برف پوشیده شده است و به همین خاطر آن را کوه برفی می‌نامند.

 

کوه برفی

خانه استاد نادعلیان

موزه‌ای جذاب و متفاوت در دل محله‌ای از شهر کوچک هرمز که شما را با هنر محیطی یا هنر زمین و دکتر احمد نادعلیان، تنها ایرانی نامدار در عرصه بین‌المللی هنر محیطی آشنا می کند. در خانه استاد نادعلیان، مجموعه‌ای غنی از هنر سوزن‌دوزی زنان هرمزگان بر پوشاک، آثار هنری ساخته‌ زنان هنرمند، مهرهای ساخته‌ شده از زباله‌های جزیره و … را می‌بینید.

 

خانه استاد نادعلیان

گنبد نمکی، یکی از زیباترین جاهای دیدنی جزیره هرمز

گنبد نمکی جزیره هرمز در منتهی‌الیه شرق خلیج فارس و نزدیکی تنگه هرمز قرار گرفته است. گنبدهای نمکی هرمز در خلیج فارس، جزایر کوچکی را تشکیل می‌دهند. نمک‌های هرمز در جنوب ایران، چین‌های دوران سوم کوه‌های زاگرس را بدون داشتن جهت خاصی سوراخ کرده است. این گنبدهای نمکی با رسوبات دوران سوم، کرتاسه و به طور محلی با ژوراسیک دارای سطح برخورد دیاپریک است. بنابراین به طور محقق سن آن‌ها از ژوراسیک قدیمی‌تر است.

گنبد نمکی

دشت آهوان هرمز

دشتی که در هرمز آهو‌‌ها در آن جست و خیز می‌کنند به دشت آهو‌ان معروف است. امکان مشاهده آهوی زیبای ایرانی از فاصله نزدیک که در سطح جزیره آزادانه در حال زیست است، یکی از جاذبه‌های گردشگری این منطقه به حساب می‌آید. اهالی محل با آهو‌ها رفتار مناسبی دارند و آنها نیز در میان دشت کوچک هرمز می‌دوند و به هر سو می‌روند.

دشت آهوان هرمز

طبیعت و ساحل جزیره هرمز

سواحل در همه جزیره‌ها دیدنی هستند اما در هرمز، هر یک از سواحل رنگ و شکلی خاص دارند. ساحل مفنق، ساحل تک درخت، ساحل لاک‌پشت ها و … همه و همه تصویری متفاوت را با خاک‌های رنگین پیش روی مسافران می‌گذارند. در این میان گاهی حضور موجودات بسیار ریزی به نام فیتوپلانکتون‌ها، ظاهری درخشان به این سواحل می‌دهد.

طبیعت و ساحل جزیره هرمز

قلعه پرتغالی ‌ها

اگر از راهنماهای محلی سراغ جاذبه های تاریخی هرمز را بگیرید، بی برو برگرد شما را به قلعه پرتغالی ها می‌برند. وقتی که حدود نیم قرن پیش، آلبوکرک سردار پرتغالی برای سلطه بر خلیج فارس، تنگه هرمز را به اشغال درآورد، باور داشت که هر کشوری که سه منطقه استراتژیک مالاگا، عدن و هرمز را در اختیار داشته باشد بر تجارت دنیا حاکم خواهد بود. همین باعث شده که در عمده جزایر این تنگه آثار حضور نظامی پرتغالی ها به وضوح دیده شود.

قلعه پرتغالی ها با وجود تخریب‌هایی که در دوران مختلف متحمل شده، به عنوان بزرگترین دژ استعماری که در طول تاریخ ایران بنا شده است، خودنمایی می‌کند. قلعه چند برج نگهبانی به ارتفاع حدود ۱۲ متر داشته و قطر دیوارهای مستحکم آن در بعضی قسمت‌ها به ۳/۵ متر می‌رسد. این دژ مستحکم، کلیسا، آب‌انبار، زندان و سیاه‌چال، نوش‌خانه و تالار سخنرانی هم دارد و در شمالی‌ترین نقطه‌اش، توپ‌های زنگ زده پرتغالی هنوز هم دریا را نشانه رفته‌اند.

 

قلعه پرتغالی ها

 

ساحل لاک‌پشت‌های هرمز

بی‌شک لاک‌پشت‌ها را می‌توان یکی از مظلوم‌ترین موجودات دو زیست دانست. بد نیست بدانید که لاک‌پشت‌هایی که در نزدیکی ساحل جزیره هرمز و جزیره قشم زندگی می‌کنند، به لاک پشت‌های پوزه عقابی شهرت دارند و جزء گونه‌های بسیار کمیاب و رو به انقراض محسوب می‌شوند. گفتنی است که این گونه از لاک‌پشت تنها در خلیج فارس و اقیانوس هند زندگی می‌کند و به همین خاطر حتما لازم است که از این گونه به خوبی مراقبت شود.

این لاک‌پشت‌ها همه ساله از اوایل زمستان تا اوایل بهار در ساحل لاک پشت‌های جزیره هرمز و همچنین در نزدیکی جزیره قشم، تخم گذاری می‌کنند. بعد از اینکه تخم لاک‌پشت‌ها باز شدند، بچه لاک‌پشت‌های کوچک تا حدود ۵۰ روز در ساحل باقی می‌مانند تا برای شنا کردن آمادگی پیدا کنند. پس از آن جزیره هرمز را ترک کرده و به محل زندگی خود یعنی خلیج همیشه فارس می‌پیوندند.

ا

ساحل لاک پشت های هرمز

غارهای دریایی ، یکی از شگفت انگیز‌ترین جاهای دیدنی جزیره هرمز

سفر به جزیره هرمز همراه با شگفتی‌های بسیار زیادی خواهد بود. شگفتی‌هایی که شاید تا پیش از آن تصور نمی‌کردید که بتوانید در ایران شاهد آنها باشید. شما می‌توانید در جزیره هرمز از جاذبه‌های طبیعی منحصربه‌فردی دیدن کنید که شاید در تمام دنیا بی‌نظیر باشند. یکی از جاذبه‌های دیدنی و منحصربه‌فرد قشم، بازدید از غارهای دریایی است. در اطراف جزیره هرمز، غار‌های مختلفی وجود دارند که نیمی از آنها در آب هستند.

شما می‌توانید همراه با قایق همانطور که در اطراف جزیره گشت‌زنی می‌کنید، وارد یکی از این غارها شوید. تجربه قایق‌سواری در غارهای دریایی هرمز، تجربه‌ای بسیار خاص و تکرار‌نشدنی است. تصور کنید همینطور که در آب‌های نیلگون خلیج همیشه فارس در حال قایق‌سواری هستید، ناگهان وارد غاری عجیب خواهید شد که شما را به زیر جزیره هرمز هدایت می‌کند!

 

غارهای دریایی

فرش خاک هرمز

باعث شگفتی است که خاک جزیره هرمز نیز یکی از مهم‌ترین دیدنی‌های این جزیره محسوب می‌شود! در بسیاری از مناطق جزیره هرمز، خاک‌های رنگی و زیبایی وجود دارند که بسیاری از آنها حتی خوراکی هم هستند! این خاک‌‌ها دارای رنگ‌های سرخ، نارنجی و انبه‌ای بوده و به همین خاطر از سال ۱۳۸۸ تا به امروز، هنرمندان جزیره هرمز در یک روز خاص کنار هم جمع می‌شوند و از خاک رنگی جزیره، فرشی بزرگ را بر روی ساحل نقاشی می‌کنند.

این فرش بزرگ خاکی، بزرگ‌ترین فرش خاکی تمام جهان است و به همین خاطر همه ساله گردشگران زیادی را از سراسر جهان جذب خود می‌کند. البته باید بدانید که این روزها متاسفانه بسیاری از کشورهای خارجی، این خاک رنگی را به تاراج می‌برند. از این رو تا اطلاع ثانوی جشنواره فرش خاک هرمز لغو شده است تا از هدر رفت این خاک ارزشمند جلوگیری شود.

فرش خاک هرمز

جنگل حرا یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی جزیره هرمز

جنگل‌های حرا یکی از منحصربه‌فردترین جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شوند که تنها مختص کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند. جنگل‌های حرا یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی جزیره هرمز به شمار می‌آیند که آن را به نام عجایب هفتگانه ایران نیز می‌شناسند. این جنگل‌ها، ریشه در خاک ندارند بلکه ریشه‌های آنها بیشتر در آب است. بد نیست بدانید که بر اثر جذر و مد آب دریا، دسترسی به این جنگل تغییر می‌کند. زمانی که مد رخ می‌دهد، شما باید تنها با کمک قایق از میان این جنگل زیبا عبور کنید.

گفتنی است که جنگل‌های حرا حدود ۲۲ هزار کیلومتر مربع مساحت دارند. اردیبهشت ماه را می‌توان بهترین زمان بازدید از جنگل‌های حرا دانست. در این فصل می‌توانید شاهد حضور پرندگان مهاجر مختلف نیز باشید. در اردیبهشت ماه در این جنگل‌ها پرندگانی به چشم می‌خورند که قطعا تا به‌حال آنها را از نزدیک ندیده‌اید. همچنین اگر خوش‌شانس باشید، می‌توانید در طول مسیر خود شاهد حضور دلفین‌های بازیگوش نیز باشید.

 

جنگل حرا

ساحل سنگ مرغان

ساحل سنگ مرغان یکی از زیباترین سواحل و جاهای دیدنی جزیره هرمز محسوب می‌شود که در شمال غربی این جزیره قرار دارد. این ساحل معروف‌ترین ساحل تمام جزیره هرمز است و همواره گردشگران زیادی در آن حضور دارند. این ساحل زیبا میزبان فرش خاکی جزیره هرمز نیز هست و به همین خاطر یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی جزیره هرمز به شمار می‌آید؛ البته این روزها به دلیل جلوگیری از هدر رفت خاک رنگی جزیره هرمز، دیگر شاهد ایجاد فرش خاکی در این جزیره نیستیم. اما به صورت کلی می‌توانید امکانات مختلف رفاهی، خدماتی و تفریحی را در این ساحل بیابید و حتی از غروب زیبای آفتاب لذت ببرید.

 

ساحل سنگ مرغان

پرتگاه غروب

در سواحل جنوبی جزیره هرمز، ساحلی صخره‌ای وجود دارد که بسیاری از محلیان آن را به نام پرتگاه غروب می‌شناسند. اگر کمی آمادگی جسمانی بالایی داشته باشید، می‌توانید خودتان را به بالای این صخره زیبا برسانید و لحظه غروب خورشید را از آنجا نظاره گر باشید. پرتگاه غروب یکی از زیباترین جاهای دیدنی جزیره هرمز محسوب می‌شود که گردشگران زیادی را جذب خود می‌کند.

البته اکیدا توصیه می‌شود که بلافاصله بعد از غروب آفتاب، به سمت محل اقامت خود بازگردید تا در پایین آمادن از صخره دچار مشکل نشوید. اگر به پرتگاه غروب جزیره هرمز مراجعه می‌کنید، حتما دوربین عکاسی همراه خود داشته باشید تا این منظره تماشایی را برای همیشه ثبت کنید.

 

پرتگاه غروب