8 دانشگاه ایران در جمع دانشگاه‌های برتر جهان
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، گزارش وضع علم و فناوری کشور در سال‌های اخیر را منتشر کرد؛ گزارشی که از کاهش تعداد زنان دانشجو نسبت به مردان در سال تحصیلی ٩٤-٩٣، افزایش تعداد دانشگاه‌های کشور در رتبه‌بندی جهانی دانشگاه‌های برتر، سقوط جایگاه سه دانشگاه معروف تهران در رتبه‌بندی جهانی و حضور ٢٠٠ دانشمند ایرانی در میان دانشمندان برتر دنیا حکایت داشت.
به گزارش شهروند، در این گزارش، تعداد موسسات آموزش عالی کشور در سال تحصیلی ٩٤-٩٣، ٥٥١ موسسه اعلام شده است که از این تعداد ٢٣٣ موسسه دولتی و ٣١٨ موسسه غیردولتی اعم از دانشگاه آزاد اسلامی و موسسات آموزش عالی غیردولتی - غیرانتفاعی بوده‌اند.
در جدول توزیع تعداد موسسات آموزش عالی کشور به تفکیک استان محل استقرار، استان تهران با ٤٠٥ موسسه سهمی ١٣,٩درصدی از موسسات آموزش عالی کشور را به خود اختصاص داد و کهگیلویه و بویراحمد با ٣٥ موسسه کمترین سهم را در این جدول توزیع از آن خود کرد. پس از تهران، خراسان رضوی با ١٨٦ واحد و استان اصفهان با ١٧٥ واحد، بیشترین تعداد موسسات آموزش عالی کشور را در سال تحصیلی ٩٤-٩٣ به خود اختصاص داده‌اند. بر همین اساس، در ٣١ استان کشور در مجموع ٢هزار و ٩١٨ موسسه آموزش عالی فعالیت دارد.
کاهش تعداد زنان دانشجو در مقایسه با مردان
در این سال تحصیلی، توزیع درصدی دانشجویان به تفکیک جنسیت، تغییر محسوسی نسبت به سال‌های پیش داشته است. از مجموع ٤میلیون و ٨٤٩هزار و ١٥٩ نفر دانشجوی شاغل به تحصیل در موسسات آموزش عالی کشور، ٤٦درصد یعنی ٢میلیون و ٢٠٠هزار و ٢٢٧ نفر زن و ٥٤درصد به عبارتی ٢میلیون و ٦٠٢هزار و ٤٩٤ نفر مرد بوده‌اند.
٥٦درصد دانشجویان در این سال تحصیلی در دانشگاه‌های دولتی و ٤٤درصد در دانشگاه‌های غیردولتی تحصیل کرده‌اند.
توزیع درصد دانشجویان به تفکیک دوره (مقطع) تحصیلی در سال تحصیلی ٩٤-٩٣ از علاقه و گرایش دانشجویان به تحصیل در مقطع کارشناسی حکایت دارد، به‌طوری که ٥٨,٧١درصدی دانشجویان در مقطع کارشناسی مشغول به تحصیل بوده‌اند و ٢٢.٨٢درصد در دوره کاردانی و کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی و دکتری حرفه‌ای رتبه‌های بعدی را از آن خود کرده بودند.
علوم انسانی محبوب‌ترین گروه تحصیلی در این دوره بوده است. براساس گزارش وزارت علوم، ٤٥,٦درصد دانشجویان در این گروه، تحصیل کرده‌اند و پس از آن فنی و مهندسی با ٣١.٣درصد بیشترین‌درصد دانشجویان را داشته است. گروه‌های هنر، علوم پایه، علوم پزشکی و کشاورزی و دامپزشکی به ترتیب بیشترین درصد دانشجوها را داشته‌اند.
افزایش تولید مقالات علمی در پایگاه‌های Scopus و ISI
براساس گزارش وزارت علوم، وضع انتشار مقالات علمی در پایگاه اسکوپوس (Scopus)، طی سال‌های ٢٠١١ تا ٢٠١٤ روندی صعودی داشته است و از ٣٩هزار و ٣٢١ مقاله در سال ٢٠١١ به ٤٣هزار و ٣٤٧ مقاله در سال ٢٠١٤ رسیده، اما در سال ٢٠١٥ به یک‌باره با کاهش محسوسی روبه‌رو شد. در سال گذشته میلادی، تعداد مقالات منتشر شده در پایگاه اسکوپوس به ٣٩هزار و ٧١٨ مقاله کاهش یافت.
انتشار مقالات ISI کمی متفاوت به نظر می‌رسد. روند انتشار مقالات در پایگاه ISI از سال ٢٠١١ تا ٢٠١٥ صعودی بوده و از ٢٨هزار و ٤٥٠ مقاله به ٣٣هزار و ٢٦٢ مقاله رسیده است. در این گزارش اشاره شده است که به دلیل تکمیل نشدن آمار تا پایان هر سال، آمار سال ٢٠١٥ تا اواسط ٢٠١٦ تکمیل شده و پیش‌بینی می‌شود که آمار این سال رشد بیشتری نسبت به سال ٢٠١٤ داشته باشد.
درصد رشد علمی ٢٠ کشور برتر دنیا در سال ٢٠١٤ در پایگاه اسکوپوس (تعداد مقالات منتشر شده در پایگاه‌های بین‌المللی)، نشان از جایگاه خوب ایران در بین ٢٠ کشور برتر جهان دارد. طبق این گزارش، ایران رتبه چهار شتاب علمی در جهان را داراست.
روسیه، هند و چین پیش از ایران در رتبه‌های نخست تا سوم ایستاده‌اند و لهستان پس از ایران قرار دارد. در مقابل تایوان، انگلستان، ژاپن، فرانسه و آمریکا کمترین رشد علمی از منظر تعداد مقالات منتشر شده در پایگاه‌های بین‌المللی را دارند.
این گزارش از بهبود ٩ رتبه‌ای ایران از نظر تعداد دانشگاه‌های موجود در بین دانشگاه‌های برتر دنیا در رتبه‌بندی تایمز حکایت دارد: «در سال ٢٠١٦ نسبت به سال ٢٠١٢ رتبه ایران از نظر تعداد دانشگاه‌های موجود در بین دانشگاه‌های برتر دنیا ٩ رتبه ارتقا یافته است. رتبه ایران در سال ٢٠١٢ میلادی، ٣٢ بود که با این ارتقا به ٢٣ رسید.»
همچنین وضعیت تعداد دانشگاه‌های کشور در بین دانشگاه‌های یک‌درصد برتر دنیا در سال‌های ٢٠١٢ تا ٢٠١٥ در نظام رتبه‌بندی لایدن هم نشان از بهبود وضع دانشگاه‌های ایران دارد. در سال ٢٠١٢ میلادی تعداد کل دانشگاه‌های حاضر در این رتبه‌بندی ٥٠٠ دانشگاه بود که ایران سهمی از این تعداد نداشت؛ حال آن‌که در سال ٢٠١٥ با اضافه شدن ٢٥٠ دانشگاه به این رتبه‌بندی، ایران هم سهمی ١٣ دانشگاهی کسب کرد.
سقوط جایگاه سه دانشگاه معروف تهران در رتبه‌بندی جهانی
بررسی جایگاه برخی از دانشگاه‌های کشور در رتبه‌بندی یو.اس نیوز در سال‌های ٢٠١٥ و ٢٠١٦، از نزول رتبه برخی دانشگاه‌های ایران حکایت دارد. دانشگاه تهران که در سال ٢٠١٥ در رتبه ٣٦٠ ایستاده بود، با ١٩ پله سقوط روی رتبه ٣٧٩ قرار گرفت.
در سال ٢٠١٦ میلادی، دانشگاه صنعتی شریف هم با سقوطی ٥٨ پله‌ای رتبه ٤٣٥ را کسب کرد و دانشگاه صنعتی اصفهان هم رتبه ٥٤٧ را به دست آورد که این رتبه پس از سقوط ٧٥ پله‌ای به دست آمده است.
در مقابل سقوط رتبه این سه دانشگاه کشور، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه علم و صنعت ایران و دانشگاه آزاد واحد کرج که در سال ٢٠١٥ جایگاهی در رتبه‌بندی یو.اس نیوز نداشتند، در سال ٢٠١٦ رتبه‌های ٥٩٩، ٦١٢، ٦٩٩، ٧١٧ و ٧٣٦ را کسب کردند.
جایگاه دانشگاه‌های ایرانر در هشت حیطه موضوعی در جهان
این پایگاه علاوه بر رتبه‌بندی کلی، دانشگاه‌های جهان را در ٢٢ حیطه موضوعی رتبه‌بندی و ٢٥٠ دانشگاه برتر را در هر شاخه معرفی می‌کند. ایران در هشت حیطه موضوعی مهندسی، علم مواد، شیمی، فیزیک، ریاضی، علوم کشاورزی، علوم کامپیوتر و علوم گیاهی- دامی دارای دانشگاه در جمع ٢٥٠ دانشگاه برتر دنیا است. دانشگاه تهران و تربیت مدرس در موضوع مهندسی بهترین رتبه را در میان دانشگاه‌های ایرانی دارند و روی رتبه ٥٠ ایستاده‌اند. دانشگاه صنعتی شریف و امیرکبیر به ترتیب رتبه‌های ٦٠ و ٨٩ را به خود اختصاص داده‌اند. در موضوع علم مواد، دانشگاه تهران رتبه ١١٨، صنعتی شریف ١٥٢، صنعتی اصفهان ١٥٣، دانشگاه تربیت مدرس ١٦٠ و علم و صنعت ایران رتبه ١٩٠ را دارند.
در علوم کشاورزی و علوم گیاهی و دامی، دانشگاه تهران تنها دانشگاهی است که در میان دانشگاه‌های ایران دارای رتبه است و به ترتیب روی پله ٦٩ و ٢٣٨ قرار دارد. دانشگاه صنعتی شریف هم تنها دانشگاه ایرانی است که در موضوع فیزیک دارای جایگاه جهانی است و رتبه ٢٠٥ را دارد. علم کامپیوتر و ریاضیات دو موضوعی است که دانشگاه صنعتی امیرکبیر در بین دانشگاه‌های ایران توانسته است در این زمینه‌ها جایگاه جهانی داشته باشد و روی رتبه‌های ٩٠ و ٧١ بایستد.
هشت دانشگاه ایران در میان دانشگاه‌های برتر دنیا
رتبه‌بندی معتبر تایمز از دانشگاه‌های برتر دنیا، حکایت از افزایش تعداد دانشگاه‌های ایرانی در این رتبه‌بندی طی سال‌های ٢٠١٢ تا ٢٠١٦ دارد. در رتبه‌بندی تایمز، در سال‌های ٢٠١٢ تا ٢٠١٤ تنها دانشگاه صنعتی شریف در رتبه‌بندی جهانی قرار داشت. سال ٢٠١٥ دانشگاه صنعتی اصفهان هم به دانشگاه شریف اضافه شد و تعداد دانشگاه‌های ایرانی حاضر در رتبه‌بندی جهانی تایمز به دو دانشگاه افزایش یافت.
اما سال ٢٠١٦، سال خوبی برای دانشگاه‌های ایرانی در رتبه‌بندی تایمز بود. تعداد دانشگاه‌های ایرانی حاضر در این رتبه‌بندی به هشت دانشگاه افزایش یافت. دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه خواجه نصیر، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه تهران به ترتیب هشت دانشگاه ایرانی حاضر در رتبه‌بندی تایمز بودند که نامشان در میان ٨٠٠ دانشگاه برتر جهان به چشم می‌خورد.
راه‌اندازی ٥١ کرسی زبان فارسی در ٣٠ کشور
وزارت علوم در گزارش وضع علم و فناوری کشور در سال‌های اخیر، گزارشی هم از دیپلماسی علمی ارایه کرده است. گزارشی که از تعداد تصویب پروژه‌های تحقیقاتی با دانشگاه‌های خارجی در راستای اجرایی کردن توافقنامه‌ها در سال ٩٤ یا راه‌اندازی کرسی زبان فارسی در ٣٠ کشور دنیا در سال ٩٤، حکایت داشت. طبق این گزارش، تعداد پروژه‌های تحقیقاتی تصویب شده با دانشگاه‌های خارجی ١٤١ مورد بوده است و در سال ٩٤، ٥١ کرسی زبان فارسی در ٣٠ کشور دنیا راه‌اندازی شده است.
پایگاه آی.اس.آی، تعداد دانشمندان ایرانی قرار گرفته در زمره دانشمندان یک‌درصد برتر دنیا را ٢٠٠ دانشمند در سال ٢٠١٥ اعلام کرد که ٢٧ تن در مقایسه با سال ٢٠١٤، افزایش یافته است.
آموزش عالی و بحران بودجه در سال جاری
در ادامه گزارش وزارت علوم از وضع علم و فناوری کشور در سال‌های اخیر، به وضع بودجه آموزش عالی و مشکلاتی که این بخش در سال جاری با آن دست و پنجه نرم خواهد کرد، اشاره شده است. «میانگین رشد بودجه آموزش عالی در سال ٩٥ هم متاسفانه با وجود نظر مساعد مسئولان با کمترین رشد نسبت به سال‌های اخیر، یعنی چیزی در حدود ١٣درصد افزایش که از میانگین رشد کشوری نیز کمتر است، در لایحه بودجه پیش‌بینی شده است. به این ترتیب دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در ابتدای سال جاری با بحران جدی روبه‌رو خواهند بود و افزایش منابع درآمدی نیز با توجه به سیاست‌های دولت مبنی بر عدم افزایش شهریه دانشجویان به هیچ‌وجه امکان‌پذیر نیست.»
مسدود شدن حساب برخی دانشگاه‌ها توسط شهرداری‌ها
در ادامه این گزارش آمده است: «علاوه بر کسری اعتبارات هزینه‌ای که توضیح داده شد، مجموعه آموزش عالی کشور با بدهی بیش از ٨هزار‌میلیارد ریال بابت عوارض نوسازی و هزینه خدمات شهری به شهرداری‌ها مواجه است و در مواردی شهرداری‌ها با حکم محاکم قضائی اقدام به مسدود کردن حساب‌های دانشگاه‌ها و برداشت از حساب‌های هزینه‌ای دانشگاه‌ها کرده‌اند.» در این گزارش به دانشگاه‌هایی که حساب آنها از سوی شهرداری‌ها مسدوده شده، اشاره نشده است.
