مصرف گرایی و پیامدهای آن

مصرف گرایی چیست؟

«من می‌خرم، پس هستم» شعار فرهنگ مصرف گرایی یا Consumerism است.

مصرف گرایی یک مفهوم اقتصادی اجتماعی است که خرید کالاها و خدمات را به هر میزان بیشتر تشویق می‌کند.

بسیاری شروع این اصطلاح را از طریق تورستن وبلن می‌دانند.

وبلن اقتصاددان و جامعه‌شناس آمریکایی و از رهبران نهادگرایی است که در شاهکار خود، «نظریه‌ی طبقه‌ی مرفه»، به معرفی عبارت «مصرف متظاهرانه» می‌پردازد.

البته این نظریه تنها یک بُعد از مصرف گراییست.

واژه مصرف گرایی

مصرف(Consumption) در لغت به معنای خرج کردن و مصرف گرایی عبارت است از اصالت دادن به مصرف و هدف قرار دادن رفاه و دارایی‌های مادی.

برخی مصرف‌گرایی را به معنای برابر دانستن خوشبختی شخصی با خرید دارایی‌های مادی و مصرف گرفته‌اند.

در پروسه مصرف گرایی، دنیای غرب از اخلاق تولیدی یا اخلاق پروتستانی به اخلاق مصرفی روی آورد.

در نتیجه غرب از جامعه تولیدی به جامعه مصرفی تبدیل، و اصل در جامعه، حداکثرسازی مصرف و لذت‌گرایی شد.

بعد از غرب، کشورهای توسعه نیافته نیز بر اثر تبلیغات و عوامل دیگر به جامعه مصرفی تبدیل شدند.

بیشتر بخوانید : مشکلات مالی یکسان بین افراد جامعه وجود دارد!

تاریخچه مصرف گرایی

در گذشته مردم به تهیه کالاها و خدمات ضرور و درجه اول و بعد کالاهای غیر ضروری با اولویت و توان خرید خود می‌پرداختند و این اندیشه رایج مردم بود.

اما برای اشاعه مصرف گرایی لازم بود این نوع نگرش تغییر یابد!

بنابراین به وسیله تبلیغات از طریق وسایل ارتباط جمعی نگرش مردم تغییر داده شد و مردم در پی هر چه بیشتر مصرف کردن بودند و هستند.

نظام سرمایه‌داری از رسانه‌ها به عنوان ابزاری برای آماده‌سازی بسترهای فرهنگی و فکری مصرف گرایی بهره می‌گیرد و قشرهای اندیشه‌ور و متوسط را هدف خود قرار می‌دهد.

در مصرف گرایی نوین، ‌اشخاص بدون داشتن نیاز واقعی به دلایلی مانند رفتار متظاهرانه به خرید می‌پردازند و در پاره‌ای از اوقات قادر به کنترل خرید خود نیستند تا جایی که روان‌شناسان این نوع مصرف‌گرایی را بیماری می‌دانند و به معالجه آنها می‌پردازند و در پی یافتن راهکارهایی برای آن هستند.

 

نظریه مصرف گرایی

نظریه مصرف : حس نیاز یکی از دلایل مصرف‌گرایی است.

حس نیاز به داشتن یک کالای خاص یا نیاز به “حس رضایت از داشتن” !

مصرف‌گرایی باعث روزمرگی، آشفتگی فکری و جسمی می‌شود.

مصرف گرایی در ایران

آغاز مصرف گرایی به عنوان یک پدیده مدرن در ایران را میتوان از دوره قاجار ریشه یابی و تا عصر حاضر ردیابی کرد.

به همین دلیل باید ریشه تفکر مصرف گرایی را در مدرنیته (نوگرایی) جست‌وجو کرد.

آثار منفی این پدیده به آثار اقتصادی اتلاف منابع و منحرف کردن منابع از ظرفیت های تولیدی محدود نمی‌شود بلکه عوارض اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گسترده‌ای برای جوامع بشری و به ویژه برای جوامع در حال توسعه و رشد نیافته نظیر ایران داشته است که بدون تردید یکی از عوامل عدم رشد این جوامع است.

در جامعه ایران پس از انقلاب به رغم ماهیت و جهت‌گیری معنوی انقلاب، به علل مختلف ارزش‌های مادی رواج یافت و ارزش‌های معنوی را تحت‌الشعاع خود قرار داد تا جایی که رهبر معظم انقلاب لازم دیدند با توجه به خطری که جامعه را تهدید می‌کند سال 1388 را سال اصلاح الگوی مصرف نام‌گذاری نمایند.

تاثیرات مصرف گرایی

مصرف گرایی 2 لبه دارد!

یک لبه‌ی تیز که عبارتست از واردات بی‌رویه کالاهای مصرفی و غیرضروری که ضمن تغییر ذائقه و فرهنگ مردم، به نابودی اقتصاد کشور منجر می‌شود.

دیگری لبه کند که آن افزایش تولیدات داخلی، شکوفایی بخش‌های مختلف تولید، بهبود وضعیت اشتغال، از بین رفتن معضل همیشگی اقتصاد ایران یعنی تورم (بهبود وضعیت عرضه در ایران که به اعتقاد بسیاری از اقتصاددانان عامل اصلی رفع تورم است)، قطع وابستگی به درآمدهای نفتی و… را همراه خواهد داشت.

مصرف گرایی در کشورهای در حال توسعه تبدیل به آسیب اجتماعی جدی شده است که نیاز به شناخت علمی و اساسی دارد.

مصرف گرایی پدیده‌ای جهانی است و درمان آن باید در دو بعد داخلی و بین‌المللی صورت گیرد.

مصرف گرایی در هر جامعه را باید در یک محیط وسیع‌تر اجتماعی در نظر گرفت زیرا امروزه تولید، به سیستم توزیع جهانی متصل است.

بیشتر بخوانید: هشت راه‌کار برای حل مشکلات مالی

راهکارهای مقابله با مصرف گرایی

اگرچه اکثر عوامل مصرف گرایی در جوامع بشری یکسان است اما برای جلوگیری از مصرف بی‌رویه و اسراف و اصلاح الگوی مصرف کشورمان نیاز داریم که این موضوع در خصوص جامعه خودمان بررسی شود و برای اصلاح آن برنامه‌ریزی شود.

گام نخست در اصلاح الگوی مصرف، اصلاح نوع نگرش و اندیشه جاری در جامعه و به ویژه سیاست دولت‌مردان است زیرا اصلاح الگوی مصرف و برنامه‌ریزی برای آن با رواج مصرف‌گرایی و مصرف کالاها و خدمات گوناگون سازگار نیست.

متأسفانه در شرایط کنونی کشور، مردم به مصرف ترغیب می‌شوند که این نگرش از سال 1368 با سیاست توسعه اشاعه یافته و هر روز بیشتر می‌شود؛ بنابراین لازم است ابتدا این نگرش اصلاح شود.

از طرفی مصرف، موتور محرکه اقتصاد است اما مصرف کالای خارجی و لوکس که در داخل جایگزین دارد، به نفع کشور نیست.

بلکه باید با بالا بردن کیفیت کالای داخلی، مردم به مصرف معقول آنها تشویق شوند.

منبع مقاله: https://donya-e-eqtesad.co