ایران در رتبه ۱۷ جدول جهانی آلودگی

عربستان سعودی با شاخص ۱۶۸ رتبه بدتر از ایران دارد و کشور‌های لیبریا، هند، قطر، بنگلادش، تاجیکستان، بورکینافاسو، چین، تایلند، ترکیه، میانمار، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، لائوس و مغولستان در ردیف ۱۵ کشور دارای هوای آلوده‌تر از ایران هستند.

دیروز ایران در جدول جهانی کشور‌های با هوای آلوده جهان، با شاخص ۱۶۵، در ردیف ۱۷ جدول ایستاد و آلودگی هوای کشور در تمام ساعات روز در حدی بود که نه تنها در به روز رسانی‌های این جدول در وب‌سایت Waqi.info جایگاه ایران بهبود نداشت، حتی در ساعاتی این رتبه به دلیل افزایش آلودگی کشور تنزل داشت و حوالی عصر، ایران به پانزدهمین کشور آلوده جهان تبدیل شد، اما ساعاتی بعد دوباره به ردیف هفدهم جدول بازگشت.

دیروز در آخرین به‌روزرسانی این جدول پیش از اتمام این گزارش در ساعت ۱۸ عصر، عربستان سعودی با شاخص ۱۶۸ رتبه بدتر از ایران داشت و کشور‌های لیبریا، هند، قطر، بنگلادش، تاجیکستان، بورکینافاسو، چین، تایلند، ترکیه، میانمار، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، لائوس و مغولستان در ردیف ۱۵ کشور دارای هوای آلوده‌تر از ایران بودند.

در این جدول جهانی، شهر‌های مسجدسلیمان، قزوین، تهران، نظرآباد، کرج، ورامین، شوشتر، قرچک، آبیک و نهاوند، آلوده‌ترین شهر‌های ایران با شاخص آلایندگی بالای ۱۵۱ بودند. جدول‌های سامانه پایش کیفی هوای کشور و شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم دیروز گزارش‌های مشابه جدول جهانی کشور‌های آلوده داشتند و طبق گزارش ظهر سامانه پایش کیفی هوای کشور، دیروز ۲۲ شهر ایران هوای در وضعیت ناسالم داشتند و شاخص آلایندگی ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در این شهر‌ها بالای ۱۵۰ بود.

اصفهان، مبارکه، کرج، ساوجبلاغ، نظرآباد، تهران، اسلامشهر، پاکدشت، ورامین، پیشوا، قرچک، اهواز، شوشتر، اندیمشک، دزفول، مسجدسلیمان، قزوین، آبیک، الوند، قروه، نهاوند و ملایر، ۲۲ شهر آلوده دیروز ایران بودند و از میان این شهرها، مسجدسلیمان، قزوین، تهران و الوند با شاخص آلایندگی بالای ۱۷۰، ۴ شهر آلوده‌تر و مسجدسلیمان با شاخص ۱۸۷، آلوده‌ترین شهر کشور بودند.

جدول‌های متناوبی که سازمان حفاظت محیط زیست منتشر می‌کند، نشان می‌دهد کیفیت هوای آن تعداد از شهر‌های ایران که هر ساله با خطر کاهش کیفیت هوا مواجهند، امسال به مراتب بدتر از پارسال بوده و گزارش‌های متناوب سازمان هوا‌شناسی هم به خصوص در نیمه دوم امسال نشان می‌دهد که کیفیت هوای شهر‌ها در استان‌های سردسیر، مناطق استخراج نفت و گاز و همچنین واقع در بستر گرفتار خشکسالی به مراتب بدتر از پارسال شده است.

از ابتدای هفته جاری و در ادامه روندی از اعلام ماندگاری آلودگی هوا که به نظر می‌رسد پایان ناپذیر است، سازمان هواشناسی در پیش‌بینی‌های خود از ماندگاری هوای سرد، کاهش تدریجی دما و افزایش و انباشت آلاینده‌های جوی به‌ویژه در مناطق پرتردد، پرجمعیت شهری و صنعتی استان تهران در روز‌های آینده خبر داد و با تاکید بر اینکه «هوای تهران سردتر و آلوده‌تر می‌شود» اعلام کرد که تا پایان هفته، وضعیت هوای تهران، کرج، تبریز، قم، سمنان، اصفهان، مشهد، اراک، قزوین به وضعیت ناسالم تا بسیار ناسالم خواهد رسید.

پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی کشور، دیروز و در آخرین نوبت از رصد درازمدت وضعیت گردش آلاینده‌ها در هوای شهر‌های بزرگ و صنعتی با درخواست مدیرکل مدیریت بحران استان تهران تکمیل شد که با اعلام صدور هشدار سطح نارنجی آلودگی هوا در استان، از مردم خواست از تردد غیرضرور در فضای باز و معابر شهری تهران خودداری کنند و گفت ماندگاری هوای آلوده در شهر تهران تا پایان هفته ادامه خواهد داشت.

در حال حاضر که غیر از نوار جنوبی کشور، تمام مناطق با برودت هوا و کاهش دما مواجهند، متهم اصلی افزایش آلودگی در شهرها، مازوت‌سوزی نیروگاه‌های بخار و تولید برق و کارخانه‌های بزرگ از جمله کارخانه‌های تولید سیمان هستند اگرچه که دولت و مسوولان برخی نهاد‌ها ادعا می‌کنند که مازوت‌سوزی در کشور متوقف شده یا به حداقل و صرفا برای مصرف در شرایط اضطرار کاهش یافته، اما در گزارشی، بررسی و اعلام کردیم که برخلاف ادعای مسوولان، مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های بخار هم دایر بوده و هم ادامه دارد و هم مجوز مصرف این سوخت فسیلی، در مکاتبات رسمی مسوولان صادر شده است.

در این گزارش به تذکر محمدحسن آصفری، نماینده اراک در مجلس اشاره شده بود؛ تذکری بابت نامه‌نگاری وزیر نفت با شورای عالی امنیت ملی برای استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها. آصفری در تذکر شفاهی خود در صحن علنی مجلس از مجاز شدن استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌های مجاور شهر‌ها و تاثیر جبران‌ناپذیر مصرف این سوخت فسیلی بر سلامت شهروندان انتقاد کرده بود.

چند روز بعد از انتشار گزارش روزنامه «اعتماد» روزنامه آرمان ملی هم در گزارش دیگری ادعای داریوش گلعلی‌زاده؛ سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره ممنوعیت مازوت‌سوزی در تهران و مجاز بودن استفاده از نفت کوره در ۱۴ نیروگاه بخار و بی‌اطلاعی این سازمان از مازوت‌سوزی در باقی نیروگاه‌ها و صنایع را بررسی کرده و به نقل از گلعلی‌زاده نوشته بود: «از ۱۶ نیروگاه بخاری در کشور ۱۴ نیروگاه مانند نیروگاه طوس در مشهد، مفتح در همدان، سهند بناب در تبریز، ایرانشهر در سیستان و بلوچستان، شهید منتظری در اصفهان، شهید منتظرقائم در البرز، شهید رجایی در قزوین و بندرعباس مازوت‌سوزی دارند. ما هیچ وقت مازوت‌سوزی در کشور را تکذیب نکردیم. تنها مازوت‌سوزی در تهران را تکذیب می‌کنیم چرا که واقعا چنین چیزی وجود ندارد.»

حالا یا مقصر واقعی تداوم آلودگی هوای کل کشور و حتی شهر‌هایی مثل قروه و ارومیه که در حافظه تاریخی‌شان، واژه‌ای به عنوان «آلودگی هوا» تعریف نشده بود، مازوت است یا هر آلاینده دیگری که دولت از آن خبر دارد، اما از شهروندان پنهان می‌کند، نظم و سامان زندگی کل کشور برهم ریخته است؛ افزایش مراجعات مبتلایان قلبی و تنفسی به مراکز اورژانس، دشواری بسیاری از فعالیت‌های عادی و روزمره زندگی، انزوای اجباری و خانه‌نشینی تحمیلی به دلیل تاثیرات مرگبار و زمینگیر‌کننده تنفس هوای آلوده به ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون، اختلال در امور جاری کشور بر اثر تحمیل دورکاری به دوایر دولتی یا مدارس و مراکز آموزشی، این‌ها تبعات مشهود افزایش آلودگی هوا و البته بی‌تدبیری‌های دولت برای توقف بازتولید آلایندگی و کاهش حد آلودگی‌هاست که به دنبال اظهارات اخیر وزیر کشور و وزیر آموزش و پرورش درباره چاره‌جویی‌های جدید به جای غیرحضوری کردن مدارس، به نظر می‌رسد دولت می‌خواهد ضعف‌های مدیریتی خود را با راهکار‌های بحرانی‌تر جبران کند.

در حالی که برخی معلمان می‌گویند بیش از ۴۵ روز است که نظم برگزاری کلاس‌های درس به شکل حضوری به دنبال شدت گرفتن آلودگی هوای شهر‌های صنعتی برهم خورده، دیروز وزیر کشور از پیشنهاد جدید و تغییر شاخص‌های آلایندگی هوا به عنوان راهکاری جایگزین به جای تعطیل و غیرحضوری کردن مدارس خبر داد و گفت: «تعطیلی مدارس به خاطر رفع آلودگی نیست بلکه به خاطر سلامتی فرزندان‌مان است. مصوبه‌ای وجود دارد که در آن مشخص کرده در چه شاخصی از آلودگی مدارس باید تعطیل باشند. گروه‌های اضطراری استان‌ها بر اساس همین مصوبه ناچارند تصمیم بگیرند. با کمک دوستان محیط‌زیست پیشنهاد جدیدی برای دولت تعیین کرده‌ایم تا این استاندارد‌ها را کمی تغییر بدهیم تا لازم نباشد در این شرایط مدارس‌مان را تعطیل کنیم.»

به نظر می‌رسد این پاسخ احمد وحیدی، جوابی به اعتراض دیروز احمد نادری؛ نماینده تهران و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات و عضو هیات رییسه مجلس بود که در صفحه توییتر خود در واکنش به ۴۵ روز آموزش غیرحضوری در کشور به جای حل مشکل آلودگی هوا نوشت: «آقایان تصمیم‌گیر اجرایی؛ تعطیلی مدارس راه‌حل درمان آلودگی هوا نیست. این نسل دانش‌آموزان به خاطر کرونا و توهم دولت قبل در غیرحضوری کردن آموزش مدارس (که الفبای آن را هم بلد نبود) قبلا بی‌سواد بار آمده است؛ شما به بی‌سوادی این نسل دامن نزنید. مدارس باید آخرین جایی باشد که تعطیل می‌شود.»

احتمالا وزیر آموزش و پرورش هم با این اقدام وزیر کشور همراه و موافق بوده چنانکه دیروز یوسف نوری با انتقاد از روند جاری در کشور نسبت به تعطیلی یا غیرحضوری کردن مدارس در وضعیتی که شاخص آلاینده‌ها به بالای ۱۰۱ می‌رسد، گفت: «اگر شاخص‌های جهانی کیفیت هوا را ببینید، در کشور‌های دیگر شاخص کمتر از ۳۰۰ باشد تعطیل نمی‌کنند، اما شاخص برای تعطیلی مدارس را برای ما روی ۱۵۰ بستند و با هوای بارانی و برفی هم، تعطیل می‌کنند در حالی که نظام برای آموزش و پرورش روزانه ۱۰۰۰ میلیارد تومان هزینه می‌کند.

البته اگر جایی جان بچه‌ها به خطر بیفتد ما خودمان پیشقدم می‌شویم. قرار است در جلسه آتی هیات دولت پیشنهاد بدهیم این شاخص‌های مرتبط با کیفیت هوا را به تعلیق در بیاورند و تنها اگر جایی خطرآفرین است، مناطق محدود با رعایت ضوابط و مقررات آموزش را در قالب دیگری تداوم ببخشند.»