تصاویر| آیین کتلبندون در ایل بختیاری

کتل آیینی است که به هنگام مرگ بزرگان و سلحشوران بختیاری با یک مراسم خاص همراه با ساز چپی برگزار می‌شود. این آیین بیانگر ارزش‌های اجتمایی، رشادت‌ها و سلحشوری‌های فرد درگذشته است.

 

در این مراسم اسب بی‌سوار را با پارچه‌های رنگی بسته و بر گرده‌ی هر اسب دو قبضه اسلحه‌ی شکاری و بر روی زین برگ اسب وسایل جنگ را آویزان می‌نمایند. اسب را توسط چند مرد مسلح، گرد کوشک یا سنگ چین مکعب شکلی که از قبل ساخته اند و به آن مافه می‌گویند، می‌گردانند.

این مراسم همراه با نواختن ساز چپی و آواز گا گریو که همان مرثیه سرای می‌باشد اجرا می‌گردد. برای هرکس در هر سن و گروه اجتماعی، اشعار خاصی خوانده می‌شود.

مراسم زار

«مراسم زار» مراسمی آیینی با فلسفه ی درمان است که اصل و ریشه ی آن از مهاجرت سیاهپوستان آفریقایی به جنوب ایران نشات می ‌گیرد. چگونگی اجرای این مراسم با توجه به گستردگی آن در مناطق مختلف جنوبی که با عناوین و نام‌ های دیگر برگزار می ‌شود، همواره با تفاوت ‌هایی جزیی در نحوه و ترتیب اجرا همراه است. 
زار نوعی بیماری است که در سواحل جنوبی ایران شیوع دارد. در باور و اعتقادات بومیان این منطقه «زار» یک باد است و بادها موجوداتی فراطبیعی و غیرمادی (جن و دیگر موجودات فراواقعی ) هستند که سوار بر موج دریا و بادهای موسمی به سواحل ایران می ‌رسند. این بادها با تسخیر فرد، به صورت ‌های مختلفی در بدن آدمی رسوخ کرده و او را دچار درد و بیماری می ‌کنند. در این صورت فرد بیمار گمان می‌ کند که شخصی در وجود او است که به او دستوراتی داده و رفتارهایی از او سر می ‌زند که تحت کنترلش نیست. چنان‌چه این بادها از بدن بیمار خارج نشوند گاه منجر به از بین رفتن فرد می‌ شوند. بادها به چند گروه عمده نظیر «زار»، «نوبان»، «مشایخ»، «جن»، «پری»، «لیوا»، «دیو» و غیره تقسیم می ‌شوند و برخی از آن ‌ها نیز به دسته ‌های دیگری قابل تقسیم هستند. با توجه به تنوع زار و بادها، هرکدام عامل یک نوع بیماری‌ به شمار می ‌روند. بادها مانند آدمیان کور یا بینا، مهربان یا بی‌ رحم، کافر و یا مسلمان هستند. 

مراسم پیر شالیار

«اورامان تخت» در گذشته منطقه‌ ای روستایی با طبیعت زیبا و فوق العاده و معماری ای ویژه بوده به طوری که بام هر خانه، حیاط خانه ی دیگر بوده است. این منطقه با برگزاری آیین‌ های مختلف، بخشی از فرهنگ و تمدن ایران ‌باستان بوده و به‌‌عنوان یکی از قطب ‌های گردشگری با شهرتی جهانی به ثبت رسیده است. آیین باستانی پیر شالیار که مردم منطقه ی اورامان تخت آن را «عروسی پیرشالیار» نیز می‌ نامند مراسمی معنوی با قدمتی چند هزار ساله است که در دو نوبت از سال در سه روز متوالی برگزار می ‌شود. پیر شالیار هورامی (پیر شهریار اورامی)، بزرگ اهل آیین صوفیان، در بین دراویش نقشبندی از اهمیت و احترام زیادی برخوردار است. در افسانه ‌های مردم منطقه او فردی طبیب و صاحب کرامات است که سبب شفا یافتن «شاه بهار خاتون» دختر نابینا و ناشنوای شاه بخارا می ‌شود و در پی آن مراسم ازدواج دخترِ شاه و پیر شالیار برپا می ‌شود. به این ترتیب در روز چهل‌ و ‌پنجم از فصل بهار، در نیمه ی اردیبهشت‌ ماه به جهت سالگرد این ازدواج، مراسمی با آداب و آیین خاص برگزار می‌ شود و در روز چهل‌و‌پنجم زمستان نیز، در روز چهارشنبه‌ ای که به نیمه ی بهمن ماه نزدیک است، سالگرد به دنیا ‌آمدن پسر پیر شالیار را جشن می ‌گیرند.

10 مرداد؛ جشن چله تابستان

10 مرداد ماه چهلمین روز از فصل تابستان است که ایرانیان این روز را جشن می گرفتند و آن را جشن چله تابستان یا چله تموز می نامیدند.

تموز در تقویم کهن ایرانی گرم ترین ماه سال است. «چله بزرگ» یکی از جشن‌های ایرانی بوده که امروزه فراموش شده‌است اما در جنوب خراسان طولانی ترین روز سال را هنوز هم گرامی می‌دارند اما نه با آن اهمیتی که برای شب چله زمستان یا یلدا قائل هستند. چهل یا چله تموز حدودا از اول تیر ماه شروع می‌شده و تا دهم مرداد ماه ادامه می‌یافته است. معمولا شروع این چهل روز با طولانی ترین روز سال شروع می‌شود.

آبانگان؛ یادمان ایزد بانوی آب‌ها، آناهیتا

در جشن‌های ایران باستان همیشه شادی و تفریح با ستایش اهورا مزدا و آفرین و نیایش همراه بوده و برخلاف فرهنگ سامی، فرهنگ آریایی بیگانه با مویه وزاری و آمیخته با سرور و شادی بود.

(واژه جشن فارسی گرفته شده از yasna یسنه اوستایی است، به معنی ستایش و پرستش. هدف از برگزاری جشن‌ها و گردهمایی‌ها نزدیکی افراد جامعه و موانست آنان و تمرکز نیرو و اتحادو اتفاق بوده است. «۱»)

در جشن‌های ایران باستان همیشه شادی و تفریح با ستایش اهورا مزدا و آفرین و نیایش همراه بوده و برخلاف فرهنگ سامی، فرهنگ آریایی بیگانه با مویه وزاری و آمیخته با سرور و شادی بود.

 

جشن مهرگان از نگاه میرجلال‌الدین کزازی

این نویسنده و شاهنامه پژوه در گفت‌وگو با ایسنا گفت: می‌توان گفت پس از آیین نوروز برترین جشن ایرانی،جشن مهرگان است که در شاهنامه هم از آن سخن رفته است.

او یادآور شد: جشن مهرگان در مهر روز از مهر ماه برگزار می‌شده و مسعود سعد سلمان نیز درباره این جشن سروده است: روز مهر و ماه مهر و جشن فرخ مهرگان، مهر بفزای ای نگار مهرچهر مهربان.

به گفته کزازی، در شاهنامه نیز جشن مهرگان در پیوند با فریدون، یکی از نامورترین شهریاران نمادین و باستانی ایران است که وی بر ضحاک ماردوش که نماد گوهر بدی، پلیدی، زیان و ویرانگری است چیره می‌آید و او را به دماوند می‌برد و در اشکفتی به بند می‌کشد و خود بر اورنگ فرمانروایی ایران بر می‌نشیند و بدین سان روزگار روشنی آغاز گردیده است.

چهارشنبه‌سوری؛ جشنی ایرانی و کهن

---

گروه جامعه: متاسفانه بسیاری از افراد خواسته یا ناخواسته چیزهایی را در مورد ایران باستان می‌گویند و صفت‌هایی را به ایرانیان و نیاکان ما نسبت می‌دهند که درست نیست. از آن جمله، نسبت دادن چهارشنبه‌سوری به آتش‌پرستان و ذکر این مطلب که این زرتشتیان آتش‌پرست هستند! متاسفانه ا ین سخنان نادرست و غیرعلمی که هنوز با شنیدن نام هموطنان زرتشت و زرتشتیان به گوش می‌رسد، نادرست و توطئه ای برای نابود کردن گذشته ایران و سابقه یکتاپرستی ایرانیان است. جای بسی تاسف است که ما ایرانیان درحالی ا ین سخنان را درباره نیاکان خود به زبان می‌آوریم که سازمان جهانی یونسکو سال 2003 را، سال بزرگداشت اندیشه های اشوزرتشت نامگذاری می‌کند.